پایان نامه و کار تحقیقی حقوق بررسی حقوقی جرم انگاری شکنجه

فهـرست مطالب :

مقدمه     1

بخش اول- سياست جنايي جرم انگاري شكنجه    4

فصل اول

مسير تاريخي- تفتيش شكنجه    8
مبحث اول- سير تحول تاريخي- تفتيش شكنجه در ايران    8
گفتار اول- شكنجه در دوران گذشته     8
گفتار دوم- شكنجه در دوران اخير    10
گفتار سوم- شكنجه در قوانين و مقررات ايران    11
1- قانون اساسي جمهوري اسلامي    11

2- شكنجه در مقررات مقنين، قوانين عادي    11
3- شكنجه در مقررات فرو مقنين، آئين نامه‌ها    13
مبحث دوم- سير تحول تاريخي- مقنين شكنجه در اروپا و ملل ديگر    13
گفتار اول- عهد قديم    13
گفتار دوم- دوران قرون وسطي و «تفتيش عقايد»    14

گفتار سوم- عصر امكانات    15
گفتار چهارم- دوران اخير    16
1- بحران سياسي و فضاي بي‌اعتمادي و تفاهم    16
2- سازمان ملل متحد    17
1-2- اعلاميه و ميثاق حقوق بشر    18
2-2- اعلاميه حمايت از همه افراد در مقابل شكنجه    18

گفتار پنجم- منع شكنجه در قوانين اساسي و قوانين عادي    18

فصل دوم- تعريف و انواع شكنجه    20

مبحث اول- تعريف شكنجه    20
گفتار اول- تعريف ادبي    20
گفتار  دوم- تعريف حقوق شكنجه و حقو ايراني    20
گفتار سوم- تعريف حقوق شكنجه در اسناد سوال اروپا    21
مبحث دوم- انواع شكنجه    22
گفتار اول- شكنجه جسمي    22

1- شكنجه جسمي مستقيم    22
2- شكنجه جسمي غير مستقيم    23
گفتار دوم- شكنجه روحي    24
1- شكنجه روحي مستقيم    24
2- شكنجه روحي غير مستقيم    25

بخش دوم- سياست جنايي كنترل شكنجه    27

فصل اول- عمل توسط با شكنجه و چگونگي مقابله با آن    27
مبحث اول- علل توسل به شكنجه    27
گفتار اول- تبيه و مجازات مستقيم     28
گفتار دوم- نقص نظام‌هاي دادرس    29
1- نظام دادرس اتهامي    30
1-1- سابقه تاريخي    30
2-1- ويژگي‌هاي دادرس اتهامي    30

3-1- وسايل اثباتي    30
4-1- معايب نظام دادرس اتهامي    31

2- نظام دادرس تفتيش    31
1-2- سابقه تاريخي    31
2-2- ويژگي‌هاي دادرس تفتيش    32
3-2- وسايل اثباتي و دادرسي تفتيش    32
4-2- ارزيابي نظام تفتيش    32
3- نظام دادرس مختلط    33

1-3- سابقه تاريخي    33
2-3- ويژگيهاي دادرس مختلط    33
3-3- ارزيابي نظام دادرس- مختلط    33
4- نظام دادرس ايران    34
گفتار سوم- اخذ اقرار    35
1- تعريف اقرار    35

2- اهميت اقرار    35
3- منع اعمال شكنجه براي تحصيل اقرار    36
1-3- سابقه‌ تاريخي    36
2-3- اثر اقرار ناشي از شكنجه    36
مبحث دوم- مسئوليت هيأت اجتماع در پاسخ با شكنجه    38
1- پيشگيري از شكنجه    39
2- آموزش مامورين مجري قانون    40

3- توصيف مجرمانه شكنجه    41

فصل دوم- نهادهاي رسمي مقابله با شكنجه    43

مبحث اول- ساختار حقوق نهادهاي رسمي    44
گفتار اول- نهاد داخل؛ نظام قضائي ايران    44
1- نهادهاي وابسته با قوه قضائيه    44
1-1- سازمان بازرسي كناكتور    46
2-1- كميسيون حقوق بشر اسلامي    46

گفتار دوم- نهاد منطقه‌اي‌؛ شوراي اروپا    47
1- كميسيون اروپايي حقوق بشر    49
1-1- تركيب اعضاي كميسيون    49
2-1- وظايف و صلاحيت‌ها    49
3-1- نحوه رسيدگي    49
2- دادگاه اروپايي حقوق بشر    50

3- ديوان جديد اروپايي حقوق بشر    52
1-3- دلايل تأسيس ديوان جديد    52
2-3- تركيب اعضاي ديوان    53
3-3- ترتيب رسيدگي    53
4-3- شرايط پذيرفتن دادخواست    54
4- كميته منع شكنجه (3.p.t)    55

1-4- ساختار (3.p.t)    55
2-4- صلاحيت (3.p.t)    56
3-4- وظايف دول عضو در جدال كميته    56
4-4- امتيازات و مصونيت‌هاي اعضاي كميته    57
گفتار سوم- نهاد جهاني؛ سازمان ملل متحد    58
1- نهادهاي متكي به منشور ملل متحد    58
1-1- مجمع عمومي    59

2-1- شوراي امنيت    59
3-1- ديوان بين المللي دادگستري    59
4-1- شوراي اقتصادي و اجتماعي    60
1-4-1- كميسيون حقوق بشر    60
2- نهادهاي مبتني بر معاهدات    62
1-2- كميته ضد شكنجه    62
1-2-2- ترتيب اعضاء     62

2-2-2- آئين رسيدگي    63
3-2-2- وظايف كميته    63
آمار گزارش راجع با شكنجه در كشورهاي مختلف از آوريل 1998 تا مارس 1999    65
مبحث دوم- رويه قضايي نهادهاي رسمي    66
گفتار اول- رويه قضايي ايران    66
1- دادنامة صادره از شعبه 24 ديوان عالي كشور    66

گفتار دوم- نهادهاي وابسته به سازمان ملل متحد    68
1- كميته تعلق بشر    68
1-1- شكايت‌هاي دولت جامانيكا    68
2-1- شكايت عليه دولت زامبيا    69
گفتار سوم- نهادهاي وابسته به شوراي اروپا    70
1- ديوان اروپايي حقوق بشر    70
2- بررسي شكايت عليه دولت تركيه (اكبر 1997)    71

گفتار چهـارم- مطالعه تطبيق بين سه نهـاد جـزايي ايران- اسناد صادره از سـازمـان ملل
متحد و شوراي اروپا    72
1- نقاط اشتراك    72
1-1- اصل منع توسل با شكنجه مجازات مرتكب آن    72
2-1- بي‌اعتباري داده‌هاي حاصل از شكنجه    73
3-1- استفاده از طرق ممكنه در جهت پيشگيري و مبارزه با شكنجه    73

4-1- آموزش مامورين مجري قانوني و نظارت بر رفتار آنها    73
5-1- تعريف شكنجه و اركان و عناصر آنها    74
6-1- خسارت زدائي از شكنجه ديده    74
2- موارد اختلاف    75
1-2- اختلاف در تعريف شكنجه    75
2-2- اختلاف درساز و كار رسمي و حدود صلاحيت آن     75
نتيجه‌گيري كلي    80

مقدمه ‍‍‍‍

«ولقد كّرمنا بني آدم و حَملنهم في‌البّر و البحر و رَزقنهم مِن الطيّبت و فضّلنهم علي كثيرٍ ممّن خلفنا تفضيلاً»
سپاس و ستايش بيكران بخشايشگر گيتي را سزاست كه به ما موهبت نعمت زندگي و شايستگي خلاقت در زمين ارزاني داشت و مهر همزيستي و مهرباني با ديگران را بر لوح دل و جانمان حك نمود.

حقوق بشر، دانش‌نوپائي است كه درمسير تحول و تكامل فراز و فرود زيادي داشته است. اعتبار اين رشته، طرح و بررسي امتيازات گوناگون انساني و تدارك ساز و كار صيانت از آن است.

انسان موضوع حقوق بشر بعنوان گوهر خلقت و اشرف كاينات، مصائب فراواني را تحمل كرده تا جايگاه واقعي خود را بيابد و حقوق خود را معرفي كند.
با نگاهي به تاريخ زندگاني بشر صحنه‌هاي تلخ تجاوز به حقوق و كرامت وي به روشني ديده مي‌شود. كه آسيب شديدي به حيثيت ذاتي و « كرامت انساني» وارد ساخته است. دررشته حقوق كه رسالت تعريف و پرداختن به امتيازات قانوني و مشروع شهروندان و آثار قانوني تعرض به آنرا بر عهده دارد، انتخاب عنوان شكنجه بعنوان « جنايتي ضد بشري» و تشريح ابعاد حقوقي آن اهميت فراواني دارد.

امروزه توجه به مضامين حقوق بشري از سوي نهادها و مراجع رسمي با اقبال گسترده جهانيان روبرو شده است، زيرا احساسات عمومي در نيم قرن اخير صحنه‌هاي بسيار تلخي را مشاهده و تحمل نموده كه در آن حقوق ذاتي و ارزش‌هاي انساني را به مسلخ رفته است.

بررسي سير زندگاني شكنجه و جرم‌انگاري آن و واكنش مناسب عليه اين پديده خدمت كوچكي است به قربانيان اين پديده و همينطور اعطاي انگيزه به آنان كه با شجاعت گام به عرصه مبارزه عليه اين جنايت گذاشته‌اند.

ترديدي نيست كه افكار عمومي تشنه مباحثي است كه در وضع فعلي جامعه جهاني عوايد ثمر بخشي در خصوص حقوق و آزادي‌هاي مشروع بشري داشته باشد. جامعه جهاني هنوز هم از تعرض به حيثيت و حقوق ذاتي افراد در نقاط مختلف دنيا رنج مي‌برد. اهميت اين امر زماني روشن‌تر مي‌شود كه مي‌بينيم در تعريف شكنجه و رفتار مبين آن اجماع نظري وجود ندارد و تاكنون برداشت مشابهي از آن از سوي قانونگذاري و حقوقدانان بدست نيامده است.

پژوهش در اين خصوص و ارائه پاسخ‌هاي مناسب آن در زدايش اين پديده سوء اجتماعي حائز اهميت است.
بعلاوه مي‌دانيم كه سالهاست مجامع حقوق بشري دولت جمهوري اسلامي ايران را « به حق يا ناحق» به نقض حقوق بشر و از جمله بكارگيري شكنجه در مراحل مختلف فرآيند دادرسي كيفري متهم مي‌سازند.

ايران به عنوان يكي از كشورهاي بنيانگذار سازمان ملل متحد و ايفا كننده نقش در تدوين منشور بين‌المللي حقوق بشر و نيز بعنوان كشوري با سابقه كهن فرهنگي و شناسنامه مدنيت، تعامل منطقي در مناسبات حقوقي با نهاد مزبور وشوراي اروپا داشته است. تحقيق حاضر مي‌تواند روزنه‌اي به اين تعامل ايجاد كند.

در بحث شكنجه نخستين پرسش در مورد تعريف آن است. تعريف يك پديده تصوير و نمايه چارچوب و ساختار منطقي آن است. وانگهي، در قالب پرسمان اين بحث، اين سؤالات مطرح مي‌شود كه چه رفتاري حكم شكنجه را داشته و آثار و نتايج قانوني آنرا متقبل مي‌شود؟ رويكرد محافل مختلف سياسي و حقوقي در اين زمينه چه مي‌باشد؟ آيا شكنجه، فرايند نوعي دادرسي ناعادلانه و غير منطقي است؟ يا اينكه قلمرو وسيع‌تري داشته و در قالبي بزرگتر از سخت‌افزار اعمال دادرسي بروز مي‌يابد؟

به عبارت ديگر آيا شكنجه معلول نظام قضايي است يا اينكه مراكز خارج از اين نظام نيز مي‌تواند بستر مناسبي براي زايش اين جرم باشد؟در تعامل با پديده‌هاي سوء رفتاري چون شكنجه مناسب‌ترين پاسخ چيست؟ شكنجه‌گر و فرد تحت شكنجه از چه نوع شخصيتي برخوردار است، بعد از شكنجه اين شخصيت در چه جهتي متحول مي‌شود و چه محدوديتي در اين خصوص وارد مي‌شود؟ آيا مجازاتهاي قانوني در قوانين حكومتهاي ملي هر چند خشن و غير انساني مشمول تعريف حقوقي شكنجه است؟

و همينطور دولتها در زمينه پيشگيري و مقابله با شكنجه و اعاده حيثيت متضرر از آن چه وظايفي دارند؟ وجوه اشتراك و افتراق در زمينه‌هاي مطرح شده بين ديدگاه قانونگذار ايران، سازمان ملل متحد و شوراي اروپا چيست؟ و سرانجام جنبش جهاني مبارزه با شكنجه را چه نهادهايي هدايت مي‌كنند؟

شكنجه بعنوان مصداق بارز تجاوز به حقوق بشر، موضوع مستقيم و غير مستقيم اسناد متعددي است كه از سوي سازمان ملل متحد و شوراي اروپا تنظيم و تصويب شد. به تاسي از اين دو نهاد، قوانين كيفري غالب كشورها نيز معطوف به اين جنايت ضد بشري گرديده و بر جرم انگاري و مجازات مرتكب آن تصريح نموده است. بالطبع تأمل در آراي انديشمندان حقوقي كه راهنماي منشيان قوانين ملي و تنظيم كنندگان اسناد بين‌المللي بوده در تحليل حقوقي شكنجه، اجتناب ناپذير است.

لذا بررسي دكترين حقوقي وارد در موضوع شكنجه، ديگر نرم‌افزار تحقيق حاضر است. بعلاوه نگاه « تطبيقي» به شكنجه در حقوق ايران، حقوق سازمان ملل و حقوق اروپا در روش بررسي و تحقيق حاضر رعايت شده است.

منابــع

1-    آخوندي- دكتر محمود آئين دادرس كيفري- جلد 1و2و3- انتشارات وزارت فرهنگي و ارشاد اسلامي- سال 1369
2-    آخوندي- دكتر محمود آئين دادرس كيفري- جلد چهارم- انديشه‌ها- انتشارات اشراق- چاپ اول- 1379

3-    آرمين- فريدون- امير كبير و ايران- انتشارات خوارزمي- چاپ هشتم- سال 1378
4-    آشوري- دكتر محمد آئين دادرس كيفري- جلد اول و دوم- انتشارات سمت- تهران 1375-1379
5-    آشوري- دكتر محمد- عدالت كيفري- نشر كتابخانه گنج دانش- چاپ اول- 1376

6-    اردبيل- دكتر محمد علي- حقوق جزاي عمومي- جلد نخست- نشر ميزان- چاپ اول- 1379
7-    بكاريا- سزار- رسانة جرائم و مجازات سا- ترجمة دكتر محمد علي اردبيلي- انتشارات دانشگاه شهيد بهشتي- چاپ دوم- 1374
8-    پاد- دكتر ابراهيم- حقوق كيفري اختصاص- سال 1352- جلد اول

9-    جعفر لنگرودي- دكتر محمد جعفر- مسبوط در ترمينولوژي- جلد 3- گنج دانش- چاپ اول، 1378
10-    صانعي- دكتر پرويز- حقوق جزاي عمومي- جلد اول- انتشارات گنج دانش- چاپ چهارم، 1371
11-    مهرپور- دكتر حسين- حقوق بشر در اسناد بين المللي و موضع جمهوري اسلامي ايران- انتشارات اطلاعات، 1374

12-    موسوي- سيد عباس- شكنجه در سياست بناي ايران، سازان متحد و شوراي اروپا- انتشارات خط سوم، 1382
2- مقاله‌ها
13-    اردبيلي- دكتر محمد علي- شكنجه- مجله تحقيقات حقوق- انتشارات دانشگاه- شهيد بهشتي- ش9- سال 1379
14-    قاري سيد فاطمي- دكتر سيد محمد- دادگاه جديد اروپايي حقوق بشر مجله حقوق- ش 25

15-    نوربها- دكتر رضا- شكنجه دركتوانسيون 1984-  مجله كانون و كاوش 148-149

پایان نامه و کار تحقیقی حقوق بررسی حقوقی جرم انگاری شکنجه