بررسي سطوح كود نيتروژن با پوشش گوگردي و اوره بر ميزان خصوصيات رشدي، جذب عناصر، خصوصيات اكوفيزيولوژيك و درصد اسانس نعناع

فهرست مطالب :
فصل اول : كليات
1-1- تاريخچه :
1-2 – پراکنش
1-3- گونه هاي مختلف گياه نعناع :
1-3-1-گونه هاي خودروي نعناع در ايران :
1-4 -گياهشناسي :
1-5 – موارد مصرف:
1-6 ـ مواد موثره:
1-7- نيازهاي اکولوژيکي:
1-8 – کاشت:
1-9- نيازهاي غذايي :
1-10- مراقبت ونگهداري:
1-11- برداشت:
1-12 – ترکيبات شيميايي نعناع:
1-12-1- اسانس
1-12-2 ـ ترکيبات اسانس
1-12-3- استخراج اسانس:
فصل دو م : بررسي منابع
2-1- تاثير کود نيتروژن بر صفات مختلف گياه
2-2- اثر نيتروژن برعملکرد:
2-3- اثر نيتروژن بر اجزاء عملکرد :
2-4- اثر نيتروژن بر روي اسانس :
2-5- اوره با پوشش گوگردي:
فصل سوم : مواد و روش ها
3-1- شرايط اقليمي محل اجراي آزمايش:
3-2- مشخصات خاک محل اجراي آزمايش :
3-3-  مشخصات طرح آزمايشي:
3-4- مراحل اجراي آزمايش:
3-5- اندازه‌گيري پارامترها
3-5-1- اندازه‌گيري پارامترهاي مرفولوژيكي و رشدي
3-5-2- اندازه‌گيري پارامترهاي فيزيولوژيك
3-5-3- استخراج و تعيين ميزان كلروفيل
3-5-4- استخراج و اندازه‏گيري مواد معدني برگ
3-5-4-1- تهیه عصاره گیاهي
3-5-4-2-  اندازه گیری ازت
3-5-4-3-  اندازه گیری فسفر
3-5-4-4-  اندازه گیری پتاسیم
3-5-4-5- اندازه گیری کلسیم
3-5-4-6- منیزیم
3-5-4-7-  سدیم
3-5-4-8-  آهن، روی، منگنز، مس و بور
3-5-5-  اندازه گيري ميزان اسنس در پيكره رويشي
فصل چهارم : نتايج و بحث
4-1- وزن خشک ريشه:
4-2-  وزن تر ريشه:
4-3- وزن خشک ساقه:
4-4- وزن تر ساقه:
4-5- سطح برگ:
4-6- طول برگ:
4-7- عرض برگ:
4-8- ميزان ازت:
4-9- ميزان فسفر:
4-10- ميزان پتاس:
4-11- ميزان کلسيم:
4-12- ميزان منيزيم:
4-13- ميزان روي:
4-14- ميزان منگنز:
4-15- ميزان مس:
4-16- ميزان آهن:
4-17- تعداد برگ يک ماه پس از نشاء:
4-18- طول ساقه يک ماه بعد از نشاء:
4-19-تعداد برگ 3 ماه بعد از نشاء:
4-20- طول ساقه 3 ماه بعد از نشا:
4-21- تعداد برگ 5 ماه بعد از نشا:
4-22- طول ساقه 5 ماه پس از نشاء:
4-23- درصد اسانس:
4-24- کلروفيل a:
4-25-کلروفيل b :
4-26-کلروفيل کل:
4-27- فتوسنتز:
4-28- هدايت روزنه اي:
4-29- دماي برگ
4-30- مقاومت روزنه اي:
4-31- تعرق
4-32- فلورسانس کلروفيل متغير:
4-33- فلورسانس کلروفيل حداکثر:
4-34- نسبت فلورسانس کلروفيل متغير به حداکثر:
نتيجه گيري
پيشنهادات
منابع

چکيده
نعناع ( Mentha piperita L.) از گياهان دارويي بسيار با ارزش  است که داراي کاربرد وسيعي در صنايع بهداشتي و آرايشي ،شيريني سازي ، نوشابه سازي، ادويه سازي وداروسازي می باشد. به منظور مقايسه اثرات كود اوره و اوره با پوشش گوگردي بر روي عملكرد، جدب عناصر ، خصوصيات اكوفيزيولوژيك و درصد اسانس نعناع آزمايشي در سال 1386  انجام گرديد. آزمايش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک هاي کامل تصادفي در سه تکرار انجام شد . کود اوره و اوره با پوشش گوگردی به عنوان فاکتور اول و سه سطح 57،46،23 گرم در متر مربع نيتروژن خالص بعنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شد. نتايج نشان داد که اوره با پوشش گوگردي سبب افزايش وزن خشك و تر ريشه در مقايسه با اوره معمولي گرديد. همچنين طول برگ تحت تاثير  ميزات ازت بكاربرده شده قرار گرفت و افزایش يافت. در رابطه با ميزان ازت در برگ مشخص گرديد كه با بكار بردن كودهاي ازته ميزان ازت برگ افزايش یافت. بيشترين ميزان ازت در برگ در تيمار 46 گرم در متر مربع اوره معمولي و با پوشش گوگردي بدست آمد. تعداد برگ و طول ساقه تحت تاثير تيمارها قرار گرفت بطوريكه ميزان 46 گرم در متر مربع اوره با پوشش گوگردي نسبت به بقيه تيمارها تعداد و طول ساقه را افزایش داد. در اين تحقيق مشخص شد كه اثرات نوع كود بر درصد اسانس موثر بوده و بيشترين ميزان اسانس در تيمار كود اوره با پوشش گوگردي مشاهد شد. همچنین در بين غلظتهاي مختلف، غلظت 46 گرم در متر مربع ازت بيشترين درصد اسانس و 23 گرم در متر مربع كمترين ميزان اسانس را داشت. بنابراين مشخص گردید با افزايش ازت ميزان اسانس گياه افزايش مي يابد وليكن اين ميزان افزايش تا تیمار 46 گرم ازت در متر مربع تاثير گذار بود و با افزايش غلظت ازت از 46 به 57 گرم در متر مربع ميزان اسانس كاهش نشان داد. در بين پارامترهاي اكوفيزيولوژيك تنها فتوسنتز تحت تاثير تيمار 23 گرم در متر مربع قرار گرفت و افزایش نشان داد. نتايج نشان داد كه با افزايش ميزان غلظت كود ازت بكاربرده شده ميزان فتوسنتز نه تنها افزايش نشان نداد بلكه كاهش نيز يافت.
کلمات کليدي : نعناع، نيتروژن، اوره با پوشش گوگردي، تعداد برگ، اسانس، عملکرد

مقدمه:
خداوند متعال هيچ چيز را بدون فايده نيافريده ودر هر مخلوقي حکمتي نهفته است از جمله نعمات خدا دادي،  گياهان دارويي مي باشند که از قديم الايام بشر با آنها آشنا گشته و جهت معالجات بيماران خود مورد استفاده قرار داده است (5،2). پيشرفت هاي علمي طي دو دهه اخير، اهميت و نقش گياهان دارويي را در تامين نيازهاي بشر به ويژه در حيطه درمان دو چندان ساخته است. امروزه با بهره گيري از روشها و فنون تخصصي، مهمترين مواد و ترکيبهاي شفا بخش بکار گرفته مي شود. اثرات جانبي داروهاي شيميايي و الزامات زيست محيطي و روند تدريجي گرايش به سوي فرآورده هاي طبيعي سبب شده اند تا به گياهان دارويي توجه بيشتری شود. بررسي ها نشان داده که جايگزيني داروها با منشاء طبيعي به جاي داروهاي شيميايي در سطح دنيا به سرعت رو به توسعه و گسترش است.
کشورهاي مختلف با بهره گيري از توانهاي بالقوه خود از جمله تنوع پوشش گياهي ،تنوع اقليمي و ارزان بودن انرژي و نيروي کارگري و وجود تکنولوژي هاي برتر و… سهم خود را از تجارت جهاني گياهان دارويي مي گيرند به طوري که کشوري مانند کانادا خود را غول خفته گياهان دارويي مي داند.
همچنين به دليل اثبات عوارض جانبي داروهاي شيميايي و تمايل بشر به استفاده هر چه بيشتر محصولات طبيعي به منظور حفظ سلامت خويش ، مشکلات سيستم دارويي مدرن مانند هزينه هاي بالا ، استفاده از منابع غير تجديد شونده مانند منابع فسيلي و آلودگي محيط توسط صنايع دارويي و ناتواني بشر براي ساخت برخي از مواد داروئي که به طور طبيعي در گياهان وجود دارد باعث توجه بيشتر به گياهان داروئي گرديده است .
افزايش جمعيت ايران  و نياز مبرم صنايع داروسازي به گياهان داروئي به عنوان مواد اوليه توليد دارو ، ناتواني در توليد مصنوعي پاره اي از داروهاي حياتي توسط صنايع داروسازي و همچنين اهميت مواد موثره گياهان داروئي در صنايع غذايي ، آرايشي و بهداشتي باعث شده که توجه و تحقيق پيرامون اين دسته گياهان از نقطه نظر کشت ، توليد و مصرف از اهميت خاصي برخوردار باشد .
از دو هزار سال قبل تا كنون از گونه‌هاي مختلف نعناع به عنوان ادويه و دارو استفاده مي‌شود. اما استفاده انسان از نعناع به 250 سال قبل باز مي‌گردد. از برگ‌ها، پيكر رويشي و اسانس اين گياه در اكثر فارماكوپه‌هاي معتبر به عنوان دارو ياد شده است. از مواد مؤثر نعناع براي خوش طعم شدن داروهاي بدمزه استفاده مي‌شود. اسانس نعناع «منتول»  خاصيت ضد باكتريايي دارد و در تهيه محلول‌هايي براي شستشوي دهان و گلو استفاده مي‌شود. «منتول» همچنين خاصيت ضد خارش دارد. اسانس نعناع در صنايع غذايي، بهداشتي و آرايشي، شيريني‌سازي، نوشابه‌سازي و صنايع ادويه‌اي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
مقدار مصرف سالانة اسانس نعناع در جهان به هفت هزار تن مي‌رسد. در اين مورد آمريكا در سال 1992 حدود 3200 تن اسانس از 43000 هكتار زمين زيركشت استحصال نمود (82).
مهمترين كشور توليد كننده اين گياه آمريكاست. از كشورهاي ديگر توليد كنندة نعناع مي‌توان از روسيه، بلغارستان، برزيل، ژاپن، فرانسه، آرژانتين و مجارستان نام برد.
درکشور ما تحقيقات قابل ملاحظه اي درخصوص کاشت ، داشت و برداشت آن انجام نگرفته است . گياه نعناع داراي ويژگي هاي متعددي جهت کشت در مناطق وسيعي از کشور است. مهمترين اين ويژگي ها عبارتند از :
1- نعناع داراي دوره رويشي کوتاه است . از بدو رويش تا زمان گلدهي مدت زماني برابر 80 تا 100 روز به طول مي انجامد (5).
2- امکان تناوب کشت آن با غلات وجود دارد . زيرا اين گياهان معمولا” از دوره رويشي کوتاهي برخوردارند وپس از برداشت آنها زمان کافي براي آماده کردن زمين وجود دارد همچنين  طول ساقه ، با توجه به شرايط اقليمي محل رويش ، بين 30 تا 100 سانتي متر متغير است (5).
3-فصل کشت نعناع درمناطق موردکشت گياهان زراعي ديگر تلاقي زيادي نداشته وتعادلي درتوزيع زماني کار کشاورزان وماشين آلات کشاورزي ايجاد مي کند.
4-  گياه نعناع با شرايط آب وهوايي بيشتر نقاط ايران سازگار است. درنواحي مختلف ايران بخصوص استانهاي تهران،کهکيلويه و بويراحمد، آذربايجان غربي وشرقي، کرمان و فارس يافت مي شود.
اين گياه ،سريعا” تحت تاثير شرايط متفاوت محيط زندگي قرار مي گيرد، مانند آنکه انواعي از آنها که در دشت ها واماکن مرطوب ميرويند اگر درمحيط هاي خشک قرار گيرند ،به سرعت تغييراتي ازنظر سازش و تطابق با محيط حاصل مي کنند تا مقاومت آنها درمقابل تعرق ،زياد شود بطوري که برگهاي آنها پوشيده از کرک مي شود ،يا کناره پهنک برگهاي آنها به سمت پائين خميدگي حاصل مي کند ويا روزنه ها ، به حالت فرورفته دربشره باقي مي ماند ويا ممکن است هيپودرم در آنها به صورت کاملا” کلانشيمي درآيد ويا برگ حالت نسبتا” ضخيم وچرمي پيدا مي کند وحتي سطح آنها ممکن است کاهش حاصل نمايد به حدي که بکلي از بين برود(4).
5-مصرف روز افزون نعناع دردنيا ضرورت توسعه کشت آن را درکشور به منظور امکان صادرات اين محصول توجيه مي نمايد . مصرف نعناع امروزه در سراسر امريکا وهندوستان واروپا شايع مي باشد (39).

نعناع در طول رويش و توليد مواد مؤثر به مقدار زيادي مواد و عناصر غذايي نياز دارد. تحقيقات نشان مي‌دهد كه مقادير مناسب ازت به ميزان قابل توجهي سبب افزايش اسانس نعناع مي‌شود(55).
كود اوره با پوشش گوگردي ( SCU ) به عنوان يك نوع كود آهسته رهش كه داراي راندمان بالا و مزاياي بسيار زيادي براي خاك و گياهان است ، در صنايع كشاورزي  كاربرد زيادي دارد. اخيراً در كشور ما نيز با توجه به راندمان پايين كود شيميايي اوره و اتلاف آن، آلودگي شديد خاكها و منابع زيرزميني آب به نيترات و نيتريت ، كاهش جذب عناصر ريزمغذي بدليل بالابودن pH خاكها و … استفاده از اين نوع كود نه تنها براي مزارع شاليزار كه بطور كامل در آب غوطه ورند بلكه براي تمام اراضي كشاورزي توصيه شده است .   صرف نظر از مزاياي فوق گوگرد نيز به عنوان يك ماده حياتي در ساختمان پروتئين ها ، به عنوان كاهنده pH  خاكها و در نتيجه ايجاد شرايط جذب عنصر ريز مغذي خصوصا آهن و روي كه مردم كشور ما در فقدان ميزان آهن و روي ركورد دار مي باشند،  دارد .با توجه به اهميت ازت در عملكرد و ميزان توليد اسانس در اين گياه و نياز بالاي اين محصول به ازت و از طرفي اهميت كود هاي پوشش دار كه ازت را به آرمي آزاد مي نمايند اين تحقيق به بررسي و مقايسه دو منبع كود ازتي يعني اوره و اوره با پوشش گوگردي در توليد اسانس و عملكرد گياه نعناع خواهد پرداخت.

منابع :
1- ابراهيمي ،م.1374. بررسي اثرات استفاده از نيتروژن ومراحل مختلف برداشت علوفه درکشت دو منظوره گندم هيرمند . پايان نامه کارشناسي ارشد. دانشکده کشاورزي دانشگاه آزاد اسلامي واحد جيرفت . 157 صفحه .
2- ابوعلي سينا . 1366 (428 ه-ق) . قانون در طب جلد 2. ترجمه : ش.ع. انتشارات شوش.
3- اکبري ،غ،ع.ح، ايران نژاد .ن، شهبازيان .ز،جوانمردي (1385). بررسي تاثير مقادير مختلف ازت وفسفر بر عملکرد و ميزان اسانس دانه انيسون.مجموعه مقالات اولين همايش گياهان دارويي ،ادويه اي ومعطر .شهرکرد .صفحه 2.
4- اميد بيگي، ر . 1384. توليد و فراوري گياهان دارويي .. دانشگاه تربيت مدرس.  انتشارات آستان قدس رضوي  . 347 صفحه.
5- اميد بيگي، ر.1376. .رهيافتهاي  توليد و فراوري گياهان دارويي . انتشارات طراحان نشر .جلد دوم.
6- اميدبيگي،ر.1379. رهيافتهاي توليد وفراوري گياهان دارويي . انتشارات آستان قدس رضوي . جلد سوم . چاپ چهارم .
7- اميدبيگي،ر .1374. رهيافت هاي توليد و فراوري گياهان دارويي .جلد اول.انتشارات فکر روز .283 صفحه.
8- اميدي ،ا.م.ا،توکلي ،مظاهري .1382 .بررسي اثرات قطع آبياري برروي صفات مهم زراعي سه رقم گلرنگ بهاره ،چکيده مقالات هشتمين کنگره زراعت و اصلاح نباتات ايران . دانشکده علوم کشاورزي . دانشگاه گيلان .343 صفحه.
9- امين پور، ر.وموسوي ، م. 1374.اثرات تعداد دفعات آبياري برمراحل نمونه عملکرد واجزاي عملکرد دانه زيره سبز .مجله علوم کشاورزي ومنابع طبيعي .دانشگاه صنعتي اصفهان ،شماره 1: 6-1.
10- آقارحيمي ، ج،1378. بررسي اثر تراکم وکود نيتروژن بر عملکردواجزاي عملکرد گياه دارويي مارتيغال ؛ گزارش نهايي طرح پژوهشي دانشگاه آزاد واحد جيرفت .
11- آرويي ،ح. 1379.بررسي سطوح مختلف نيتروژن برروي برخي صفات گياه دارويي کدوي تخم کاغذي ، مجله پژوهش وسازندگي .شماره 48. پائيز 1379.صفحات 4-9.
12- بابايي ،آ.،1375. بررسي اثر تنش آبي در مراحل رشد ونمو ،ريال کميت وکيفيت اسانس و مقدار روغن سياه دانه .پايان نامه فوق ليسانس علوم گياهي . دانشگاه آزاد اسلامي واحد شمال تهران. 161 صفحه.
13- باقري ، م.1376. بررسي اثر مقادير تقسيط  کود نيتروژن برعملکرد کلزاي پائيزه . پايان نامه کارشناسي ارشد . دانشکده کشاورزي دانشگاه آزاد اسلامي واحد کرج.
14- بخشنده، عبدالمهدي و  قبادي، محمد اقبال. (1378). بررسي اثر تقسيط كود نيتروژنه از نوع اوره و اوره با پوشش گوگردي بر عملكرد و اجزاي عملكرد دو رقم گندم.  دانشور. ، سال 7 ، شماره 26 مكرر، صفحات 34-27. (1378)
15- بيتافر، پروانه. (1379). كود اوره با پوشش گوگردي. پايان نامه (كارشناسي ارشد) – دانشگاه شيراز، دانشكده تحصيلات تكميلي،.
16- جايمند ،ک.م،ب ، رضايي. (1385).اسانس ،تقطير ،روشهاي آزمون وشاخص هاي بازداري درتجزيه اسانس .چاپ اول .ناشر : انجمن گياهان دارويي ، تهران .354 صفحه.
17- جعفر زاده کنار سري ،م.ک،پوستين.1376. بررسي اثر تنش درمراحل مختلف رشد بربرخي از ويژگي هاي مورفولوژيکي (رقم رکورد ). مجله علوم کشاورزي ايران .جلد 29.شماره (2) .صفحات 353-361.
18- جهان آرا ،ف.ب،م.حائري زاده. (1380) . اطلاعات وکاربرد داروهاي گياهي رسمي ايران .چاپ اول .ناشر ،شرکت داروگستر رازي .تهران .صفحات :26:170-27.
19- حسيني ، سيد محسن . 1372.اثر مقادير مختلف کود نيتروژن ، دور آبياري و تراکم بوته روي برخي خصوصيات کمي وکيفي منحني رشد کلزا .پايان نامه کارشناسي ارشد . دانشگاه آزاد تربيت مدرس.
20- حق نيا ،خ.1370.خاک شناخت . انتشارات دانشگاه فردوسي مشهد .630 صفحه.
21- محمودي،ج.ر،حيدري.م،نوجوان وص،زارع.1379.اثر تنش خشکي برروي برخي خصوصيات بيوشيميايي وفيزيولوژيکي گياه آفتابگردان (رقم رکورد ) . پايان نامه کارشناسي ارشد دانشگاه اروميه .102 صفحه .
22- حيدري شريف آبادي ،حسين. (1380). گياه وشوري .سازمان تحقيقات ،آموزش و ترويج.

23-  خاوري نژاد،رمضان علي.  1379. تاثير سه کود وK ,P ,N بر مقدار تركيبات اسانس گياه نعناع فلفلي در مراحل گلدهي و بعد از گلدهي. مجله علوم وفنون کشاورزي ومنابع طبيعي. 10(38):2699-2709
24- خواجه پور ،م.1376. اصول زراعت در مناطق خشک ،انتشارات دانشگاه صنعتي اصفهان .  386 صفحه.
25- خوش نظر پرشکوهي ،ر.ا.ح،شيراني راد . 1383. بررسي تعيين زمان مناسب آخرين آبياري کلزا در منطقه قزوين ،چکيده مقالات هشتمين کنگره زراعت و اصلاح نباتات ايران ،دانشکده علوم کشاورزي دانشگاه گيلان. 376 صفحه.
26- داديان ،ع.م.ر،اردکاني .ح. دانشيان وم.دادپور.1383.بررسي تاثيردور آبياري وتراکم بوته برروي عملکرد واجزاء ژنوتيپ هاي سويا دراستان مرکزي .چکيده مقالات هشتمين کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ايران ، دانشکده کشاورزي .دانشگاه گيلان . 376 صفحه.
27- دانشيان ،ا.م،کريمي .ع،رضايي.وس.ف،موسوي .1375.اثرات ميزان آبياري وکود ازته سرک برعملکرد واجزاءعملکرد آفتابگردان .پايان نامه کارشناسي ارشد .دانشگاه اسلامي خوراسگان .115 صفحه.
28- راضي ،ه.م،آساد .1377. مقايسه معيارهاي انتخاب درشرايط آبياري مطلوب وآبياري محدود در آفتابگردان .چکيده مقالات پنجمين کنگره علوم زراعت واصلاح نباتات ايران ،موسسه تحقيقات وتهيه نهال وبذر کرج،صفحه 441.
29- رشدي ،م. س،رضادوست .1383 . اثرات سطوح مختلف آبياري برخصوصيات کمي وکيفي ارقام آفتابگردان . چکيده مقالات هشتمين کنگره زراعت و اصلاح نباتات ايران . دانشکده علوم کشاورزي . دانشگاه گيلان .صفحه 383.
30-زاهدي ،م .ر،رمامقاني.م،مسگر باشي و ع، کاشاني. 1383. بررسي اثرات تاريخ هاي کاشت وتيمارهاي آبياري بر شاخص هاي فيزيولوژيک دو رقم گلرنگ بهاره . چکيده مقالات هشتمين کنگره زراعت و اصلاح نباتات ، دانشکده علوم کشاورزي . دانشگاه گيلان . صفحه 392.
31- زرگري ،علي. 1376.گياهان دارويي.جلد چهارم .چاپ ششم. انتشارات دانشگاه تهران
32- زرين کفش، م. 1371. حاصلخيزي خاک وکود . انتشارات دانشگاه تهران. صفحه319
33- سبحاني ،م .1383.بررسي اثرات دورهاي آبياري وروشهاي کاشت برخصوصيات کمي وکيفي گلرنگ بهاره رقم اراک 2811 در استان مرکزي . چکيده مقالات هشتمين کنگره زراعت و اصلاح نباتات ، دانشکده علوم کشاورزي . دانشگاه گيلان.
34- سرمدنيا.غ،ع.کوچکي .1372. فيزيولوژِ ي گياهان زراعي . انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد.
34-سعيد شريعتي ،ش.1375.بررسي اثر تراکم وزمان توزيع کود سرک برعملکرد واجزاي عملکرد ومراحل فنولوژيکي ارقام کلزاي بهاره . پايان نامه کارشناسي ارشد .دانشگاه مشهد ،دانشکده کشاورزي.
35- سرمدنيا ،غ. ع، کوچکي .1366. جنبه هاي فيزيولوژيکي زراعت ديم . انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد .

36- صادقي ، ب.، 1373. اثر مقادير ازت وآبياري برعملکرد زيره سبز .سازمان پژوهشهاي علمي وصنعتي ايران .پژوهشکده خراسان ، مجموعه مقالات دومين همايش زعفران وگياهان دارويي.
37- صادقي ، ح . م، ج،بحراني .1379.تاثير تراکم بوته ومقادير کود نيتروژن برعملکرد واجزاي عملکرد ودرصد پروتئين دانه ذرت دانه اي . ششمين کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ايران . دانشگاه مازندران .صفحات 8-15.
38- صمصام شريعت ، ه .1371.عصاره گيري و استخراج مواد موثره گياهان دارويي وروشهاي شناسايي وارزيابي آنها ، دانشکده داروسازي ،دانشگاه علوم پزشکي اصفهان . انتشارات ماني .132 صفحه .
39- طاهرخاني مهدي,گلچين احمد,نورمحمدي قربان   . (1384).  بررسي كارايي و تاثير مقادير مختلف اوره با پوشش گوگردي و ساير منابع كودي نيتروژن دار بر عملكرد كمي و كيفي كلزا . علوم کشاورزي  تابستان 1384; 11(2):179-191.
40- طباطبائي ، م. 1365 .گياه شناسي کاربردي .انتشارات جهاد دانشگاهي تهران. چاپ اول
41- عجم نوروزي ،ح.م.ج.بحراني. 1377. تاثير آرايش کاشت وتراکم بوته بر عملکرد دانه واجزاء آن در هيبريد ذرت دانه اي دير رس در منطقه علي آباد کمين پنجمين کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات. دانشگاه صنعتي اصفهان.SC704, SC604 ايران
42- عزيزي .م،م.راشد محصل .1377 . اثر رژيم هاي مختلف آبياري و کود پتاسيم بر عملکرد و اجزاي عملکرد سويا .مجله علوم وفنون وصنايع کشاورزي ،جلد 12 ،شماره 2،صفحات 74-81.
43-فرخزاد کاظمي، س.، فرهي آشتياني ، ص. وشريفي عاشورآبادي ،ا.، 1381. اثر تنش کم آبي برمولفه هاي پژوهش وسازندگي  عملکرد بذر در گياه دارويي زيره سبز(Cuminum cyminum)  شماره 54.
44- فرشي ،م.م،شهابي .م،قائمي،ر،جاراللهي .1376. برآورد آب مورد نياز گياهان عمده زراعي وباغي کشور ،جلد اول (گياهان زراعي ). نشر آموزش کشاورزي.
45- قائمي،م و ح.سيادت، 1373. بررسي اثر رژيم هاي مختلف رطوبت قابل استفاده خاک در عملکرد پنبه ، موسسه تحقيقات خاک وآب ،نشريه فني شماره 936،  صفحه8.
46- قبادي، محمداقبال. (1373).  بررسي اثر تقسيط كود ازت از نوع اوره و اوره با پوشش گوگردي (S.C.U) بر مراحل نموي راس ساقه و عملكرد دو رقم گندم در شرايط آب و هوايي اهواز. پايان نامه (كارشناسي ارشد) — دانشگاه شهيد چمران اهواز
.
47-کارپر ،جين . ترجمه : پروانه، کاريکا. 1376 کيمياي جواني. چاپ اول.  انتشارات دانشگاه الزهرا.
48- کريم زاده ، خ. د.مظاهري،وس.ع،پيغمبري .1382. اثر چهار دور آبياري بر عملکرد وصفات کمي سه رقم آفتابگردان .مجله علوم کشاورزي ،جلد 34 ،شماره 2 ،صفحه 293-301.
49- کريمي ،پ.1368. بررسي شيميايي اسانس هاي گياهان تيره جعفري پايان نامه دوره دکترا دانشکده داروسازي دانشگاه علوم پزشکي تبريز .96 صفحه.
50-کوچکي ، ع و م،ح.بنايان.1373. فيزيولوژي عملکرد گياهان زراعي . انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد .380 صفحه.
51- کوچکي .ع،الف .زند .1375. کشاورزي از ديدگاه اکولوژي . انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد .
52- کوچکي ،ع وم،ح،راشد محصل .م. نصيري وصدر آبادي . 1370. مباني فيزيولوژيکي رشد و نمو گياهان زراعي ،انتشارات بنياد فرهنگي رضوي .403 صفحه .
53- لطيفي ،ن.1374.اثر کمبود رطوبت بر ويژگي هاي مورفولوژيک ،توليد ماده خشک وشاخص برداشت قبل وبعد از گلدهي گياه کلزا .مجله علوم وصنايع کشاورزي.جلد 9. شماره 2.
54- محمدزاده، عليرضا.  (1378) . مقايسه اثرهاي اوره و اوره با پوشش گوگردي بر عملكرد گوجه‌فرنگي (رقم امپريال) در استان بوشهر/ مجله علوم خاك و آب . ، سال 13 ، شماره 2، صفحات 168-159
55- محمودي، معصومه. (1386). بررسی اثرات کود نيتروژن ودورآبياری برعملکرد واسانس گياه داروئی نعناع فلفلیMentha piperita L.. پايان نامه كارشناسي ارشد گروه زراعت، دانشگاه آزاد اسلامي واحد جيرفت.
56- مظاهري ،د.ن،مجنون حسيني .1380.مباني زراعت عمومي .انتشارات دانشگاه تهران .320 صفحه.
57- مظفري ،ک.ي،عرشي وح.زينالي خانقاه .1375. بررسي اثر خشکي بر برخي از صفات مرفولوژيکي واجزاءعملکرد دانه آفتابگردان .مجله نهال وبذر ،جلد 12، شماره (3) ،صفحات 24-33.
58- ملکوتي ، م وم،همايي. 1373. حاصلخيز خاکهاي مناطق خشک مشکلات و راه حل ها . انتشارات دانشگاه تربيت مدرس .494 صفحه.
59- ملکوتي ،م.ج.،1375.کشاورزي پايدار وافزايش عملکرد با بهينه سازي مصرف کود در ايران ،نشر آموزش کشاورزي.
60- ملکوتي ،م.رياضي همداني .1370. کودها وحاصلخيزي خاک .مرکز نشر دانشگاه تهران .  صفحه385
61- مومني فردالنگه ،س.ر،فرغاني .ج. دانشيان .س،رئيسي وب،تجاب. 1383. بررسي اثردور آبياري وکاربرد کود سرک برعملکرد ارقام سويا دراستان گيلان .چکيده مقالات هشتمين کنگره زراعت واصلاح نباتات ،دانشکده کشاورزي .دانشگاه گيلان .448 صفحه.
62- ميرزا،م.،سفيدکن ،ف واحمدي ،ل.،1375.اسانس هاي طبيعي ،انتشارات موسسه تحقيقات وجنگلها.
63- مير حيدر ،ح. معارف گياهي (کاربرد گياهان در پيشگيري ودرمان بيماريها). 1382 . جلد پنجم . نشريه فرهنگ اسلامي.
64- ناصري ، ف. 1371. دانه هاي روغني . انتشارات آستان قدس رضوي .823 صفحه.
65- ناصري پور يزدي ،م . ت. 1370.بررسي اثر N-P-K بررشد وعملکرد زيره سبز . پايان نامه کارشناسي ارشد. دانشکده کشاورزي فردوسي مشهد .91 صفحه
66-نخعي نژاد ،ا.1377. بررسي اثر مقادير مختلف کود نيتروژن و تراکم بر روي عملکرد کمي وکيفي ذرت سيلويي وبررسي منحني رشد آن در منطقه جيرفت ،پايان نامه کارشناسي ارشد . دانشکده کشاورزي دانشگاه آزاد اسلامي واحد جيرفت .
67- نجفي ،ف. ورضواني مقدم ، پ.، 1381. اثر رژيم هاي مختلف آبياري و تراکم بر عملکرد وخصوصيات زراعي گياه  دارويي اسفرزه.  مجله علوم کشاورزي و منابع طبيعي .دانشگاه صنعتي اصفهان. شماره 45.
68- نجفي نژاد ،ح.ح.ا، مداحيان .1382. اثر رژيم هاي مختلف آبياري و تراکم کاشت وعملکرد دانه و برخي خصوصيات زراعي ذرت ، مجله نهال و بذر ،جلد 19،شماره 2 ،صفحه 155-166.
69-نياکان،م.1383.اثر نسبتهاي سه کود N/P/K بروزن تر ،وزن خشک ،سطح برگ وميزان اسانس گياه نعناع فلفلي. Mentha piperita L .فصلنامه پژوهشي تحقيقات گياهان دارويي ومعطر ايران .جلد20 شماره 2..
صفحه 131-148.
70-هاشمي دزفولي ، ا.ع،کوچکي وم،بنايان اول. 1374. مباني فيزيولوژيکي رشد ونمو گياهان زراعي . انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد . 404 صفحه.
71- Alkire,B.H.,Simon,J.E.,Craker,L.E.,Nolan,l.and Shetty,K.1996. Response of Midwestern peppermint(Mentha pipperita L.)and native spearmint (M.Spicta L.)to rate and from of nitrogen fertilizer .International symposium medicinal plants ooooo,Ametierst, Massa chusetts,USA,17-30Aug.

72- Anderson,F.F.Eumpran ,and R.H.Moll.1984. Nitrogen fertility effects on accumulation ,remobilization and partitioning of .N and dry matter in corn . genotype differing prolificary . Agron .j .79:397-404.)

73-Anonymous .2005 .water use  efficiencydiscussion .http ://www.microirrigation  porum .com /new /archives /wue.html.

74-Anwar ,M,&,et .al.1995.Response of sunflower varieties to different irrigation regimes during kharif season in Peshawar vally .sdra journal of Agriculture ,11(3) 273-278.

75-Bilsborow ,P.E.and E.J.Evans.1993.The influence of spring nitrogen on yield ,yield components and glucosinolate content of autumn sown oilseed rape .J.Agric .Sci .Camb.120:219-224.

76-Bhardwaj,S.D and Kausal,A.n.1990.Nitrogen levels and harvesting management studies on fresh herbage and oil yield in peppermint cultivar (Mentha piperita Linn).Indian perfumer ,34:1,30-41.

77- Bhardwaj,S.D and Kausal,A.N.1989. Effect of nitrogen levels and harvesting management on quality of essential oil in peppermint cultivars. Indian Perfumer ,33:3,182-195.