طراحي گنبد كامپوزيتي براي مساجد با توجه به معماري ايراني – اسلامي

فهرست مطالب :
مقدمه :
فرآيند برنامه‌ريزي و
سياستهاي طرح
2-1 تعيين استراتژي و اهداف كلان پروژه :
4-1 روشهاي پژوهش و تفسير مشكل :
بررسي نيازهاي قشر
استفاده گر
1-1-2 تعيين هويت و موقعيت استفاده گر
5-1-2- تعيين قدرت اقتصادي
بررسي نيازها در توليد و
محصول
1-2-2- تاريخچه محصول
3-2-2 روش ساخت و امكانات تكنولوژي
پيشينه ساخت
تعريف هندسي كنيد
1. گوشه سازي = گوشه بندي
فيلپوش
ترمبه پتكانه
طاق بندي يا طاق بست
كاربندي يا كاربست
دو پوسته كاملاً به هم پيوسته
گنبدهاي دو پوسته ميان تهي
گنبدهاي دو پوسته كاملاً از هم گسسته يا گسيخته
آهيانه
انواع پوسته هاي آهيانه
1- پوسته خاكي
2- پوشش چيله- چيلو – سيلو
3- پوشش بستو (بستو – كوزه)
4- پوشش سبوئي
طرز چيدن مصالح گنبد
طرز ساختن گنبد
طرز ساختن گنبدهاي تركين
3-2-2- روشهاي ساخت
تعريف كامپوزيت و مختصري در مورد آن
تعريف كامپوزيت
تقسيم بندي مواد كامپوزيت:
نقاط قوت كامپوزيتها:
مهمترين موارد كاربرد كامپوزيت
مصرف سرانه مواد كامپوزيتي در كشور
روشهاي توليد كامپوزيت:
1- روش لايه گذاري دستي
2- روش قالب گيري فشاري
3- روش دستگاه خلاء (وكيوم)
4-2-2- مواد مصرفي
آشنايي با برخي از مهمترين الياف و كامپوزيت ها:
الياف كربن
الياف آراميد
كامپوزيت FRP
5-2-2- تعمير و نگهداري
1- تعمير و تقويت خارجي سازه ها:
2- ساخت سازه هاي تمام كامپوزيت:
3- تعمير و تقويت داخلي سازه ها:
بررسي عوامل و نيازهاي
محيط زيست
1-3-2- بررسي شرايط اقليمي محيط
3-3-2- بررسي شرايط فرهنگي
فضا:
شكل:
نور
رنگ:
بررسي عوامل و نيازهاي
حاكم بر بازار
4-1-2 تعيين نيازهاي ارگونوميكي
1. نيازهاي ارگونوميكي نمازگزاران :
2. نيازهاي ارگونوميكي كارگران و نصابان گنبد :

مقدمه :
در طول تاريخ – تمدنهاي سنتي به چادر، مقبره و محراب به عنوان سمبومي از عالم كائنات مي‌نگريستند ايدة «خانه كيهاني» از ارتباط دادن ساختمانها با آسمانها توسعه يافت. از آنجا كه شكل كرومي معنايي ژرف براي انسان سنتي داشت. طبيعي بود كه اين معنارا ازشكل مشابه ديگري منتقل كند. اصطلاحات «چادر كيهاني» «چتر الهي» «بيضعه كيهاني» و «جام آسماني» نشانگر عقايد سنتي و معاني باطني دربارة گنبد هستند.
در فرهنگ اسلامي گنبد داراي تجلي زنده‌اي از جهان شناسي اسلامي است. به وسيلة معاني سمبرليكي مفاهيم مركز، دايره و كره نهفته در گنبد به تماميت به واقعيت مي‌پيوندند. يك ارتباط اساسي در اين مورد كه تأكيد زيادي روي آن است. ايدة‌ روح مي‌باشد كه همزمان همه موجودات را فرا مي‌گيرد، همان گونه كه گنبد فضاي محدود به خود را در بردارد و طاق آسمان كه همة آفرينش را احاطه مي‌كند. عبور اين «روح» از نوك گنبد سمبول و حركت است. اين عبور را مي‌توان به طرف پايين و داراي انبساط به سمت كثرت يا به طرف بالا و داراي انقباض به سمت وحدت دانست.
گنبد يك شكل از صورت زنده است. ايده‌اي است كه در امكانات مادي تجلي مي‌كند. در پيشينة صحرانشيني، گنبد شبيه به ساختمانهاي گنبدي است كه از اسكلتها گرد چوبي ساخته مي‌شدند و روي آنها با پارچه يا پوست پوشيده مي‌شد. پس از گسترش گنبدهاي چربي به توسط انسانهاي شهرنشين – معماري آجر و سنگ به عنوان ادامة آن آغاز شد و شكلهاي قابل احترامي با مواد و مصالح دائمي و سنگين ساخته شد. مهارت و استادي معماران باعث سبكتر شدن وزن گنبد شد. زيرا معيار بارز زيبايي در گنبد همان سبكي آشكار آنها بود، چه از نظر مواد سازنده آن و چه از نظر ديدگاه چشم. زيرا تقليد «سنگين» تنها هنگامي كامل مي‌شود كه با سبكي از لي «چادر كيهاني» كه از آن منشأ مي‌گيرد، همساز شود.
الگوها و رنگها، هم داخلي و هم خارجي مي‌تواند در اين سبكي نقشي داشته باشند. چرخهاي كيهاني يا مندلها، مانند شكوفه‌هاي ايجاد شده به توسط هندسة دايره روي سطوح گنبدي نمايان مي‌شود. رنگها، ملايم و آرام – تصور عقل را ايجاد كرده و به شور و هيجان نفس اشارت دارند. اين رنگهاي سفيد، سبز، آبي – فيروزه‌اي. طلايي يا حاصل آجر كاري و گچبري يا تركيبي از آنها هستند. گنبد در همة تجلياتش محل «عرش الهي» پذيراي عقل و آزاد از زمان در شكل است.
پيامبر اكرم (ص) در معراج خود، گنبد بسيار بزرگي از مرواريد مفيد را تشريع مي‌كنند كه روي چهار ستون كناري قرار داشت و روي آنها چهار قسمت «بسم الله الرحمن الرحيم » نوشته شده بود و از آن چهار چشمه آب، شير، عسل و شراب جاري بود. اين تمثيل مدل روحاني هر بناي گنبدي را توضيح مي‌دهد. مرواريد سفيد سمبل «الروح» است كه گنبد آن همة خلقت را احاطه مي‌كند. روح كلي كه قبل از ديگر مخلوقات خلق شده است. عرش الهي نيز كه همه چيز در برمي‌گيرد (العرش المحيط) سمبول عرش، فضاي نامرئي فراسوي آسمان پرستاره است. از ديدگاه جسماني، كه براي انسان طبيعي است ستارگان در كره‌هاي متحدالمركز حول زمين حركت مي‌كنند و به وسيلة فضاي بي انتها احاطه شده‌اند و خود اين فضا به توسط روح كلي كه به عنوان «محل» متافيزيكي ادراك و معرفت در نظر گرفته مي‌شود، در بر گرفته مي‌شود.
مقطع يك گنبد شبيه به تير (نيزه) و كمان «محمد» (ص) (كلمه) تير «حقيقت محمدي» (روح) و نشانه و هدف آن «روح كلي» (الروح) است. پرواز اين تير روحاني پرواز و خروج از تاريكي به سوي «نور مطلق» مي‌باشد. گنبد نشانة خدا شدن «كلمه» انسان است.
(مهرداد محمد حجازي – 1379)

فهرست منابع و مأخذ:
1- محمدحجازي، مهرداد – سمبوليسم درمعماري مسجد – مجموعه مقالات دومين همايش بين المللي معماري مسجد – افق آينده – دانشگاه هنر – مهر 1379.
2- فروتن منوچهر ، روش ساخت گنبد،سايت اينترنتي www.gonbad.com ، 1385.
3- مداح، محمدمهدي، كامپوزيتهاي و برخي كاربردهاي آن 1asphost.com/sarmad1383/composite.pps ، 1385.
4- خادم، حسن، كامپوزيتها، سايت اينترنتي www.sazehmorakab.com ، 1385.
5- حاج سقطي، اصغر – ويژگيهاي تأسيسات مكانيكي مساجد در اقليمهاي مختلف ايران از پروژه تحقيقاتي تدوين ضوابط طراحي مساجد – مجموعه مقالات دومين همايش بين المللي ، معماري مساجد – افق آينده ، دانشگاه هنر مهر 1379.
6- رسولي، هوشنگ – تاريخچه و شيوه هاي معماري در ايران – نشر پشوتن ، 1386.
7- آيت ا… زاده شيرازي، باقر – معماري اسلامي – نشر روزنه – 1383.
8- جمشيد كاشاني – غياث الدين – رسالة طاق و ازج – نشر پرورش ؛ 1366.
9- تقي زاده- محمد – نقش مسجد در احراز هويت اسلامي شهر – مجموعه مقالات دومين…
10- پيرنيا ، محمد كريم- آشنايي با معماري اسلامي ايران – دانشگاه علم و صنعت ايران ، 1374.