بررسی سطوح کود نیتروژن با پوشش گوگردی و اوره بر میزان خصوصیات رشدی، جذب عناصر، خصوصیات اکوفیزیولوژیک و درصد اسانس نعناع

فهرست مطالب :
فصل اول : کلیات
1-1- تاریخچه :
1-2 – پراکنش
1-3- گونه های مختلف گیاه نعناع :
1-3-1-گونه های خودروی نعناع در ایران :
1-4 -گیاهشناسی :
1-5 – موارد مصرف:
1-6 ـ مواد موثره:
1-7- نیازهای اکولوژیکی:
1-8 – کاشت:
1-9- نیازهای غذایی :
1-10- مراقبت ونگهداری:
1-11- برداشت:
1-12 – ترکیبات شیمیایی نعناع:
1-12-1- اسانس
1-12-2 ـ ترکیبات اسانس
1-12-3- استخراج اسانس:
فصل دو م : بررسی منابع
2-1- تاثیر کود نیتروژن بر صفات مختلف گیاه
2-2- اثر نیتروژن برعملکرد:
2-3- اثر نیتروژن بر اجزاء عملکرد :
2-4- اثر نیتروژن بر روی اسانس :
2-5- اوره با پوشش گوگردی:
فصل سوم : مواد و روش ها
3-1- شرایط اقلیمی محل اجرای آزمایش:
3-2- مشخصات خاک محل اجرای آزمایش :
3-3-  مشخصات طرح آزمایشی:
3-4- مراحل اجرای آزمایش:
3-5- اندازه‌گیری پارامترها
3-5-1- اندازه‌گیری پارامترهای مرفولوژیکی و رشدی
3-5-2- اندازه‌گیری پارامترهای فیزیولوژیک
3-5-3- استخراج و تعیین میزان کلروفیل
3-5-4- استخراج و اندازه‏گیری مواد معدنی برگ
3-5-4-1- تهیه عصاره گیاهی
3-5-4-2-  اندازه گیری ازت
3-5-4-3-  اندازه گیری فسفر
3-5-4-4-  اندازه گیری پتاسیم
3-5-4-5- اندازه گیری کلسیم
3-5-4-6- منیزیم
3-5-4-7-  سدیم
3-5-4-8-  آهن، روی، منگنز، مس و بور
3-5-5-  اندازه گیری میزان اسنس در پیکره رویشی
فصل چهارم : نتایج و بحث
4-1- وزن خشک ریشه:
4-2-  وزن تر ریشه:
4-3- وزن خشک ساقه:
4-4- وزن تر ساقه:
4-5- سطح برگ:
4-6- طول برگ:
4-7- عرض برگ:
4-8- میزان ازت:
4-9- میزان فسفر:
4-10- میزان پتاس:
4-11- میزان کلسیم:
4-12- میزان منیزیم:
4-13- میزان روی:
4-14- میزان منگنز:
4-15- میزان مس:
4-16- میزان آهن:
4-17- تعداد برگ یک ماه پس از نشاء:
4-18- طول ساقه یک ماه بعد از نشاء:
4-19-تعداد برگ 3 ماه بعد از نشاء:
4-20- طول ساقه 3 ماه بعد از نشا:
4-21- تعداد برگ 5 ماه بعد از نشا:
4-22- طول ساقه 5 ماه پس از نشاء:
4-23- درصد اسانس:
4-24- کلروفیل a:
4-25-کلروفیل b :
4-26-کلروفیل کل:
4-27- فتوسنتز:
4-28- هدایت روزنه ای:
4-29- دمای برگ
4-30- مقاومت روزنه ای:
4-31- تعرق
4-32- فلورسانس کلروفیل متغیر:
4-33- فلورسانس کلروفیل حداکثر:
4-34- نسبت فلورسانس کلروفیل متغیر به حداکثر:
نتیجه گیری
پیشنهادات
منابع

چکیده
نعناع ( Mentha piperita L.) از گیاهان دارویی بسیار با ارزش  است که دارای کاربرد وسیعی در صنایع بهداشتی و آرایشی ،شیرینی سازی ، نوشابه سازی، ادویه سازی وداروسازی می باشد. به منظور مقایسه اثرات کود اوره و اوره با پوشش گوگردی بر روی عملکرد، جدب عناصر ، خصوصیات اکوفیزیولوژیک و درصد اسانس نعناع آزمایشی در سال 1386  انجام گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد . کود اوره و اوره با پوشش گوگردی به عنوان فاکتور اول و سه سطح 57،46،23 گرم در متر مربع نیتروژن خالص بعنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که اوره با پوشش گوگردی سبب افزایش وزن خشک و تر ریشه در مقایسه با اوره معمولی گردید. همچنین طول برگ تحت تاثیر  میزات ازت بکاربرده شده قرار گرفت و افزایش یافت. در رابطه با میزان ازت در برگ مشخص گردید که با بکار بردن کودهای ازته میزان ازت برگ افزایش یافت. بیشترین میزان ازت در برگ در تیمار 46 گرم در متر مربع اوره معمولی و با پوشش گوگردی بدست آمد. تعداد برگ و طول ساقه تحت تاثیر تیمارها قرار گرفت بطوریکه میزان 46 گرم در متر مربع اوره با پوشش گوگردی نسبت به بقیه تیمارها تعداد و طول ساقه را افزایش داد. در این تحقیق مشخص شد که اثرات نوع کود بر درصد اسانس موثر بوده و بیشترین میزان اسانس در تیمار کود اوره با پوشش گوگردی مشاهد شد. همچنین در بین غلظتهای مختلف، غلظت 46 گرم در متر مربع ازت بیشترین درصد اسانس و 23 گرم در متر مربع کمترین میزان اسانس را داشت. بنابراین مشخص گردید با افزایش ازت میزان اسانس گیاه افزایش می یابد ولیکن این میزان افزایش تا تیمار 46 گرم ازت در متر مربع تاثیر گذار بود و با افزایش غلظت ازت از 46 به 57 گرم در متر مربع میزان اسانس کاهش نشان داد. در بین پارامترهای اکوفیزیولوژیک تنها فتوسنتز تحت تاثیر تیمار 23 گرم در متر مربع قرار گرفت و افزایش نشان داد. نتایج نشان داد که با افزایش میزان غلظت کود ازت بکاربرده شده میزان فتوسنتز نه تنها افزایش نشان نداد بلکه کاهش نیز یافت.
کلمات کلیدی : نعناع، نیتروژن، اوره با پوشش گوگردی، تعداد برگ، اسانس، عملکرد

مقدمه:
خداوند متعال هیچ چیز را بدون فایده نیافریده ودر هر مخلوقی حکمتی نهفته است از جمله نعمات خدا دادی،  گیاهان دارویی می باشند که از قدیم الایام بشر با آنها آشنا گشته و جهت معالجات بیماران خود مورد استفاده قرار داده است (5،2). پیشرفت های علمی طی دو دهه اخیر، اهمیت و نقش گیاهان دارویی را در تامین نیازهای بشر به ویژه در حیطه درمان دو چندان ساخته است. امروزه با بهره گیری از روشها و فنون تخصصی، مهمترین مواد و ترکیبهای شفا بخش بکار گرفته می شود. اثرات جانبی داروهای شیمیایی و الزامات زیست محیطی و روند تدریجی گرایش به سوی فرآورده های طبیعی سبب شده اند تا به گیاهان دارویی توجه بیشتری شود. بررسی ها نشان داده که جایگزینی داروها با منشاء طبیعی به جای داروهای شیمیایی در سطح دنیا به سرعت رو به توسعه و گسترش است.
کشورهای مختلف با بهره گیری از توانهای بالقوه خود از جمله تنوع پوشش گیاهی ،تنوع اقلیمی و ارزان بودن انرژی و نیروی کارگری و وجود تکنولوژی های برتر و… سهم خود را از تجارت جهانی گیاهان دارویی می گیرند به طوری که کشوری مانند کانادا خود را غول خفته گیاهان دارویی می داند.
همچنین به دلیل اثبات عوارض جانبی داروهای شیمیایی و تمایل بشر به استفاده هر چه بیشتر محصولات طبیعی به منظور حفظ سلامت خویش ، مشکلات سیستم دارویی مدرن مانند هزینه های بالا ، استفاده از منابع غیر تجدید شونده مانند منابع فسیلی و آلودگی محیط توسط صنایع دارویی و ناتوانی بشر برای ساخت برخی از مواد داروئی که به طور طبیعی در گیاهان وجود دارد باعث توجه بیشتر به گیاهان داروئی گردیده است .
افزایش جمعیت ایران  و نیاز مبرم صنایع داروسازی به گیاهان داروئی به عنوان مواد اولیه تولید دارو ، ناتوانی در تولید مصنوعی پاره ای از داروهای حیاتی توسط صنایع داروسازی و همچنین اهمیت مواد موثره گیاهان داروئی در صنایع غذایی ، آرایشی و بهداشتی باعث شده که توجه و تحقیق پیرامون این دسته گیاهان از نقطه نظر کشت ، تولید و مصرف از اهمیت خاصی برخوردار باشد .
از دو هزار سال قبل تا کنون از گونه‌های مختلف نعناع به عنوان ادویه و دارو استفاده می‌شود. اما استفاده انسان از نعناع به 250 سال قبل باز می‌گردد. از برگ‌ها، پیکر رویشی و اسانس این گیاه در اکثر فارماکوپه‌های معتبر به عنوان دارو یاد شده است. از مواد مؤثر نعناع برای خوش طعم شدن داروهای بدمزه استفاده می‌شود. اسانس نعناع «منتول»  خاصیت ضد باکتریایی دارد و در تهیه محلول‌هایی برای شستشوی دهان و گلو استفاده می‌شود. «منتول» همچنین خاصیت ضد خارش دارد. اسانس نعناع در صنایع غذایی، بهداشتی و آرایشی، شیرینی‌سازی، نوشابه‌سازی و صنایع ادویه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مقدار مصرف سالانه اسانس نعناع در جهان به هفت هزار تن می‌رسد. در این مورد آمریکا در سال 1992 حدود 3200 تن اسانس از 43000 هکتار زمین زیرکشت استحصال نمود (82).
مهمترین کشور تولید کننده این گیاه آمریکاست. از کشورهای دیگر تولید کننده نعناع می‌توان از روسیه، بلغارستان، برزیل، ژاپن، فرانسه، آرژانتین و مجارستان نام برد.
درکشور ما تحقیقات قابل ملاحظه ای درخصوص کاشت ، داشت و برداشت آن انجام نگرفته است . گیاه نعناع دارای ویژگی های متعددی جهت کشت در مناطق وسیعی از کشور است. مهمترین این ویژگی ها عبارتند از :
1- نعناع دارای دوره رویشی کوتاه است . از بدو رویش تا زمان گلدهی مدت زمانی برابر 80 تا 100 روز به طول می انجامد (5).
2- امکان تناوب کشت آن با غلات وجود دارد . زیرا این گیاهان معمولا” از دوره رویشی کوتاهی برخوردارند وپس از برداشت آنها زمان کافی برای آماده کردن زمین وجود دارد همچنین  طول ساقه ، با توجه به شرایط اقلیمی محل رویش ، بین 30 تا 100 سانتی متر متغیر است (5).
3-فصل کشت نعناع درمناطق موردکشت گیاهان زراعی دیگر تلاقی زیادی نداشته وتعادلی درتوزیع زمانی کار کشاورزان وماشین آلات کشاورزی ایجاد می کند.
4-  گیاه نعناع با شرایط آب وهوایی بیشتر نقاط ایران سازگار است. درنواحی مختلف ایران بخصوص استانهای تهران،کهکیلویه و بویراحمد، آذربایجان غربی وشرقی، کرمان و فارس یافت می شود.
این گیاه ،سریعا” تحت تاثیر شرایط متفاوت محیط زندگی قرار می گیرد، مانند آنکه انواعی از آنها که در دشت ها واماکن مرطوب میرویند اگر درمحیط های خشک قرار گیرند ،به سرعت تغییراتی ازنظر سازش و تطابق با محیط حاصل می کنند تا مقاومت آنها درمقابل تعرق ،زیاد شود بطوری که برگهای آنها پوشیده از کرک می شود ،یا کناره پهنک برگهای آنها به سمت پائین خمیدگی حاصل می کند ویا روزنه ها ، به حالت فرورفته دربشره باقی می ماند ویا ممکن است هیپودرم در آنها به صورت کاملا” کلانشیمی درآید ویا برگ حالت نسبتا” ضخیم وچرمی پیدا می کند وحتی سطح آنها ممکن است کاهش حاصل نماید به حدی که بکلی از بین برود(4).
5-مصرف روز افزون نعناع دردنیا ضرورت توسعه کشت آن را درکشور به منظور امکان صادرات این محصول توجیه می نماید . مصرف نعناع امروزه در سراسر امریکا وهندوستان واروپا شایع می باشد (39).

نعناع در طول رویش و تولید مواد مؤثر به مقدار زیادی مواد و عناصر غذایی نیاز دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که مقادیر مناسب ازت به میزان قابل توجهی سبب افزایش اسانس نعناع می‌شود(55).
کود اوره با پوشش گوگردی ( SCU ) به عنوان یک نوع کود آهسته رهش که دارای راندمان بالا و مزایای بسیار زیادی برای خاک و گیاهان است ، در صنایع کشاورزی  کاربرد زیادی دارد. اخیراً در کشور ما نیز با توجه به راندمان پایین کود شیمیایی اوره و اتلاف آن، آلودگی شدید خاکها و منابع زیرزمینی آب به نیترات و نیتریت ، کاهش جذب عناصر ریزمغذی بدلیل بالابودن pH خاکها و … استفاده از این نوع کود نه تنها برای مزارع شالیزار که بطور کامل در آب غوطه ورند بلکه برای تمام اراضی کشاورزی توصیه شده است .   صرف نظر از مزایای فوق گوگرد نیز به عنوان یک ماده حیاتی در ساختمان پروتئین ها ، به عنوان کاهنده pH  خاکها و در نتیجه ایجاد شرایط جذب عنصر ریز مغذی خصوصا آهن و روی که مردم کشور ما در فقدان میزان آهن و روی رکورد دار می باشند،  دارد .با توجه به اهمیت ازت در عملکرد و میزان تولید اسانس در این گیاه و نیاز بالای این محصول به ازت و از طرفی اهمیت کود های پوشش دار که ازت را به آرمی آزاد می نمایند این تحقیق به بررسی و مقایسه دو منبع کود ازتی یعنی اوره و اوره با پوشش گوگردی در تولید اسانس و عملکرد گیاه نعناع خواهد پرداخت.

منابع :
1- ابراهیمی ،م.1374. بررسی اثرات استفاده از نیتروژن ومراحل مختلف برداشت علوفه درکشت دو منظوره گندم هیرمند . پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت . 157 صفحه .
2- ابوعلی سینا . 1366 (428 ه-ق) . قانون در طب جلد 2. ترجمه : ش.ع. انتشارات شوش.
3- اکبری ،غ،ع.ح، ایران نژاد .ن، شهبازیان .ز،جوانمردی (1385). بررسی تاثیر مقادیر مختلف ازت وفسفر بر عملکرد و میزان اسانس دانه انیسون.مجموعه مقالات اولین همایش گیاهان دارویی ،ادویه ای ومعطر .شهرکرد .صفحه 2.
4- امید بیگی، ر . 1384. تولید و فراوری گیاهان دارویی .. دانشگاه تربیت مدرس.  انتشارات آستان قدس رضوی  . 347 صفحه.
5- امید بیگی، ر.1376. .رهیافتهای  تولید و فراوری گیاهان دارویی . انتشارات طراحان نشر .جلد دوم.
6- امیدبیگی،ر.1379. رهیافتهای تولید وفراوری گیاهان دارویی . انتشارات آستان قدس رضوی . جلد سوم . چاپ چهارم .
7- امیدبیگی،ر .1374. رهیافت های تولید و فراوری گیاهان دارویی .جلد اول.انتشارات فکر روز .283 صفحه.
8- امیدی ،ا.م.ا،توکلی ،مظاهری .1382 .بررسی اثرات قطع آبیاری برروی صفات مهم زراعی سه رقم گلرنگ بهاره ،چکیده مقالات هشتمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران . دانشکده علوم کشاورزی . دانشگاه گیلان .343 صفحه.
9- امین پور، ر.وموسوی ، م. 1374.اثرات تعداد دفعات آبیاری برمراحل نمونه عملکرد واجزای عملکرد دانه زیره سبز .مجله علوم کشاورزی ومنابع طبیعی .دانشگاه صنعتی اصفهان ،شماره 1: 6-1.
10- آقارحیمی ، ج،1378. بررسی اثر تراکم وکود نیتروژن بر عملکردواجزای عملکرد گیاه دارویی مارتیغال ؛ گزارش نهایی طرح پژوهشی دانشگاه آزاد واحد جیرفت .
11- آرویی ،ح. 1379.بررسی سطوح مختلف نیتروژن برروی برخی صفات گیاه دارویی کدوی تخم کاغذی ، مجله پژوهش وسازندگی .شماره 48. پائیز 1379.صفحات 4-9.
12- بابایی ،آ.،1375. بررسی اثر تنش آبی در مراحل رشد ونمو ،ریال کمیت وکیفیت اسانس و مقدار روغن سیاه دانه .پایان نامه فوق لیسانس علوم گیاهی . دانشگاه آزاد اسلامی واحد شمال تهران. 161 صفحه.
13- باقری ، م.1376. بررسی اثر مقادیر تقسیط  کود نیتروژن برعملکرد کلزای پائیزه . پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج.
14- بخشنده، عبدالمهدی و  قبادی، محمد اقبال. (1378). بررسی اثر تقسیط کود نیتروژنه از نوع اوره و اوره با پوشش گوگردی بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم.  دانشور. ، سال 7 ، شماره 26 مکرر، صفحات 34-27. (1378)
15- بیتافر، پروانه. (1379). کود اوره با پوشش گوگردی. پایان نامه (کارشناسی ارشد) – دانشگاه شیراز، دانشکده تحصیلات تکمیلی،.
16- جایمند ،ک.م،ب ، رضایی. (1385).اسانس ،تقطیر ،روشهای آزمون وشاخص های بازداری درتجزیه اسانس .چاپ اول .ناشر : انجمن گیاهان دارویی ، تهران .354 صفحه.
17- جعفر زاده کنار سری ،م.ک،پوستین.1376. بررسی اثر تنش درمراحل مختلف رشد بربرخی از ویژگی های مورفولوژیکی (رقم رکورد ). مجله علوم کشاورزی ایران .جلد 29.شماره (2) .صفحات 353-361.
18- جهان آرا ،ف.ب،م.حائری زاده. (1380) . اطلاعات وکاربرد داروهای گیاهی رسمی ایران .چاپ اول .ناشر ،شرکت داروگستر رازی .تهران .صفحات :26:170-27.
19- حسینی ، سید محسن . 1372.اثر مقادیر مختلف کود نیتروژن ، دور آبیاری و تراکم بوته روی برخی خصوصیات کمی وکیفی منحنی رشد کلزا .پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشگاه آزاد تربیت مدرس.
20- حق نیا ،خ.1370.خاک شناخت . انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد .630 صفحه.
21- محمودی،ج.ر،حیدری.م،نوجوان وص،زارع.1379.اثر تنش خشکی برروی برخی خصوصیات بیوشیمیایی وفیزیولوژیکی گیاه آفتابگردان (رقم رکورد ) . پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه ارومیه .102 صفحه .
22- حیدری شریف آبادی ،حسین. (1380). گیاه وشوری .سازمان تحقیقات ،آموزش و ترویج.

23-  خاوری نژاد،رمضان علی.  1379. تاثیر سه کود وK ,P ,N بر مقدار ترکیبات اسانس گیاه نعناع فلفلی در مراحل گلدهی و بعد از گلدهی. مجله علوم وفنون کشاورزی ومنابع طبیعی. 10(38):2699-2709
24- خواجه پور ،م.1376. اصول زراعت در مناطق خشک ،انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان .  386 صفحه.
25- خوش نظر پرشکوهی ،ر.ا.ح،شیرانی راد . 1383. بررسی تعیین زمان مناسب آخرین آبیاری کلزا در منطقه قزوین ،چکیده مقالات هشتمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران ،دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان. 376 صفحه.
26- دادیان ،ع.م.ر،اردکانی .ح. دانشیان وم.دادپور.1383.بررسی تاثیردور آبیاری وتراکم بوته برروی عملکرد واجزاء ژنوتیپ های سویا دراستان مرکزی .چکیده مقالات هشتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران ، دانشکده کشاورزی .دانشگاه گیلان . 376 صفحه.
27- دانشیان ،ا.م،کریمی .ع،رضایی.وس.ف،موسوی .1375.اثرات میزان آبیاری وکود ازته سرک برعملکرد واجزاءعملکرد آفتابگردان .پایان نامه کارشناسی ارشد .دانشگاه اسلامی خوراسگان .115 صفحه.
28- راضی ،ه.م،آساد .1377. مقایسه معیارهای انتخاب درشرایط آبیاری مطلوب وآبیاری محدود در آفتابگردان .چکیده مقالات پنجمین کنگره علوم زراعت واصلاح نباتات ایران ،موسسه تحقیقات وتهیه نهال وبذر کرج،صفحه 441.
29- رشدی ،م. س،رضادوست .1383 . اثرات سطوح مختلف آبیاری برخصوصیات کمی وکیفی ارقام آفتابگردان . چکیده مقالات هشتمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران . دانشکده علوم کشاورزی . دانشگاه گیلان .صفحه 383.
30-زاهدی ،م .ر،رمامقانی.م،مسگر باشی و ع، کاشانی. 1383. بررسی اثرات تاریخ های کاشت وتیمارهای آبیاری بر شاخص های فیزیولوژیک دو رقم گلرنگ بهاره . چکیده مقالات هشتمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ، دانشکده علوم کشاورزی . دانشگاه گیلان . صفحه 392.
31- زرگری ،علی. 1376.گیاهان دارویی.جلد چهارم .چاپ ششم. انتشارات دانشگاه تهران
32- زرین کفش، م. 1371. حاصلخیزی خاک وکود . انتشارات دانشگاه تهران. صفحه319
33- سبحانی ،م .1383.بررسی اثرات دورهای آبیاری وروشهای کاشت برخصوصیات کمی وکیفی گلرنگ بهاره رقم اراک 2811 در استان مرکزی . چکیده مقالات هشتمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ، دانشکده علوم کشاورزی . دانشگاه گیلان.
34- سرمدنیا.غ،ع.کوچکی .1372. فیزیولوژِ ی گیاهان زراعی . انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
34-سعید شریعتی ،ش.1375.بررسی اثر تراکم وزمان توزیع کود سرک برعملکرد واجزای عملکرد ومراحل فنولوژیکی ارقام کلزای بهاره . پایان نامه کارشناسی ارشد .دانشگاه مشهد ،دانشکده کشاورزی.
35- سرمدنیا ،غ. ع، کوچکی .1366. جنبه های فیزیولوژیکی زراعت دیم . انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد .

36- صادقی ، ب.، 1373. اثر مقادیر ازت وآبیاری برعملکرد زیره سبز .سازمان پژوهشهای علمی وصنعتی ایران .پژوهشکده خراسان ، مجموعه مقالات دومین همایش زعفران وگیاهان دارویی.
37- صادقی ، ح . م، ج،بحرانی .1379.تاثیر تراکم بوته ومقادیر کود نیتروژن برعملکرد واجزای عملکرد ودرصد پروتئین دانه ذرت دانه ای . ششمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران . دانشگاه مازندران .صفحات 8-15.
38- صمصام شریعت ، ه .1371.عصاره گیری و استخراج مواد موثره گیاهان دارویی وروشهای شناسایی وارزیابی آنها ، دانشکده داروسازی ،دانشگاه علوم پزشکی اصفهان . انتشارات مانی .132 صفحه .
39- طاهرخانی مهدی,گلچین احمد,نورمحمدی قربان   . (1384).  بررسی کارایی و تاثیر مقادیر مختلف اوره با پوشش گوگردی و سایر منابع کودی نیتروژن دار بر عملکرد کمی و کیفی کلزا . علوم کشاورزی  تابستان 1384; 11(2):179-191.
40- طباطبائی ، م. 1365 .گیاه شناسی کاربردی .انتشارات جهاد دانشگاهی تهران. چاپ اول
41- عجم نوروزی ،ح.م.ج.بحرانی. 1377. تاثیر آرایش کاشت وتراکم بوته بر عملکرد دانه واجزاء آن در هیبرید ذرت دانه ای دیر رس در منطقه علی آباد کمین پنجمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات. دانشگاه صنعتی اصفهان.SC704, SC604 ایران
42- عزیزی .م،م.راشد محصل .1377 . اثر رژیم های مختلف آبیاری و کود پتاسیم بر عملکرد و اجزای عملکرد سویا .مجله علوم وفنون وصنایع کشاورزی ،جلد 12 ،شماره 2،صفحات 74-81.
43-فرخزاد کاظمی، س.، فرهی آشتیانی ، ص. وشریفی عاشورآبادی ،ا.، 1381. اثر تنش کم آبی برمولفه های پژوهش وسازندگی  عملکرد بذر در گیاه دارویی زیره سبز(Cuminum cyminum)  شماره 54.
44- فرشی ،م.م،شهابی .م،قائمی،ر،جاراللهی .1376. برآورد آب مورد نیاز گیاهان عمده زراعی وباغی کشور ،جلد اول (گیاهان زراعی ). نشر آموزش کشاورزی.
45- قائمی،م و ح.سیادت، 1373. بررسی اثر رژیم های مختلف رطوبت قابل استفاده خاک در عملکرد پنبه ، موسسه تحقیقات خاک وآب ،نشریه فنی شماره 936،  صفحه8.
46- قبادی، محمداقبال. (1373).  بررسی اثر تقسیط کود ازت از نوع اوره و اوره با پوشش گوگردی (S.C.U) بر مراحل نموی راس ساقه و عملکرد دو رقم گندم در شرایط آب و هوایی اهواز. پایان نامه (کارشناسی ارشد) — دانشگاه شهید چمران اهواز
.
47-کارپر ،جین . ترجمه : پروانه، کاریکا. 1376 کیمیای جوانی. چاپ اول.  انتشارات دانشگاه الزهرا.
48- کریم زاده ، خ. د.مظاهری،وس.ع،پیغمبری .1382. اثر چهار دور آبیاری بر عملکرد وصفات کمی سه رقم آفتابگردان .مجله علوم کشاورزی ،جلد 34 ،شماره 2 ،صفحه 293-301.
49- کریمی ،پ.1368. بررسی شیمیایی اسانس های گیاهان تیره جعفری پایان نامه دوره دکترا دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تبریز .96 صفحه.
50-کوچکی ، ع و م،ح.بنایان.1373. فیزیولوژی عملکرد گیاهان زراعی . انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد .380 صفحه.
51- کوچکی .ع،الف .زند .1375. کشاورزی از دیدگاه اکولوژی . انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد .
52- کوچکی ،ع وم،ح،راشد محصل .م. نصیری وصدر آبادی . 1370. مبانی فیزیولوژیکی رشد و نمو گیاهان زراعی ،انتشارات بنیاد فرهنگی رضوی .403 صفحه .
53- لطیفی ،ن.1374.اثر کمبود رطوبت بر ویژگی های مورفولوژیک ،تولید ماده خشک وشاخص برداشت قبل وبعد از گلدهی گیاه کلزا .مجله علوم وصنایع کشاورزی.جلد 9. شماره 2.
54- محمدزاده، علیرضا.  (1378) . مقایسه اثرهای اوره و اوره با پوشش گوگردی بر عملکرد گوجه‌فرنگی (رقم امپریال) در استان بوشهر/ مجله علوم خاک و آب . ، سال 13 ، شماره 2، صفحات 168-159
55- محمودی، معصومه. (1386). بررسی اثرات کود نیتروژن ودورآبیاری برعملکرد واسانس گیاه داروئی نعناع فلفلیMentha piperita L.. پایان نامه کارشناسی ارشد گروه زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت.
56- مظاهری ،د.ن،مجنون حسینی .1380.مبانی زراعت عمومی .انتشارات دانشگاه تهران .320 صفحه.
57- مظفری ،ک.ی،عرشی وح.زینالی خانقاه .1375. بررسی اثر خشکی بر برخی از صفات مرفولوژیکی واجزاءعملکرد دانه آفتابگردان .مجله نهال وبذر ،جلد 12، شماره (3) ،صفحات 24-33.
58- ملکوتی ، م وم،همایی. 1373. حاصلخیز خاکهای مناطق خشک مشکلات و راه حل ها . انتشارات دانشگاه تربیت مدرس .494 صفحه.
59- ملکوتی ،م.ج.،1375.کشاورزی پایدار وافزایش عملکرد با بهینه سازی مصرف کود در ایران ،نشر آموزش کشاورزی.
60- ملکوتی ،م.ریاضی همدانی .1370. کودها وحاصلخیزی خاک .مرکز نشر دانشگاه تهران .  صفحه385
61- مومنی فردالنگه ،س.ر،فرغانی .ج. دانشیان .س،رئیسی وب،تجاب. 1383. بررسی اثردور آبیاری وکاربرد کود سرک برعملکرد ارقام سویا دراستان گیلان .چکیده مقالات هشتمین کنگره زراعت واصلاح نباتات ،دانشکده کشاورزی .دانشگاه گیلان .448 صفحه.
62- میرزا،م.،سفیدکن ،ف واحمدی ،ل.،1375.اسانس های طبیعی ،انتشارات موسسه تحقیقات وجنگلها.
63- میر حیدر ،ح. معارف گیاهی (کاربرد گیاهان در پیشگیری ودرمان بیماریها). 1382 . جلد پنجم . نشریه فرهنگ اسلامی.
64- ناصری ، ف. 1371. دانه های روغنی . انتشارات آستان قدس رضوی .823 صفحه.
65- ناصری پور یزدی ،م . ت. 1370.بررسی اثر N-P-K بررشد وعملکرد زیره سبز . پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی فردوسی مشهد .91 صفحه
66-نخعی نژاد ،ا.1377. بررسی اثر مقادیر مختلف کود نیتروژن و تراکم بر روی عملکرد کمی وکیفی ذرت سیلویی وبررسی منحنی رشد آن در منطقه جیرفت ،پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت .
67- نجفی ،ف. ورضوانی مقدم ، پ.، 1381. اثر رژیم های مختلف آبیاری و تراکم بر عملکرد وخصوصیات زراعی گیاه  دارویی اسفرزه.  مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی .دانشگاه صنعتی اصفهان. شماره 45.
68- نجفی نژاد ،ح.ح.ا، مداحیان .1382. اثر رژیم های مختلف آبیاری و تراکم کاشت وعملکرد دانه و برخی خصوصیات زراعی ذرت ، مجله نهال و بذر ،جلد 19،شماره 2 ،صفحه 155-166.
69-نیاکان،م.1383.اثر نسبتهای سه کود N/P/K بروزن تر ،وزن خشک ،سطح برگ ومیزان اسانس گیاه نعناع فلفلی. Mentha piperita L .فصلنامه پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی ومعطر ایران .جلد20 شماره 2..
صفحه 131-148.
70-هاشمی دزفولی ، ا.ع،کوچکی وم،بنایان اول. 1374. مبانی فیزیولوژیکی رشد ونمو گیاهان زراعی . انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد . 404 صفحه.
71- Alkire,B.H.,Simon,J.E.,Craker,L.E.,Nolan,l.and Shetty,K.1996. Response of Midwestern peppermint(Mentha pipperita L.)and native spearmint (M.Spicta L.)to rate and from of nitrogen fertilizer .International symposium medicinal plants ooooo,Ametierst, Massa chusetts,USA,17-30Aug.

72- Anderson,F.F.Eumpran ,and R.H.Moll.1984. Nitrogen fertility effects on accumulation ,remobilization and partitioning of .N and dry matter in corn . genotype differing prolificary . Agron .j .79:397-404.)

73-Anonymous .2005 .water use  efficiencydiscussion .http ://www.microirrigation  porum .com /new /archives /wue.html.

74-Anwar ,M,&,et .al.1995.Response of sunflower varieties to different irrigation regimes during kharif season in Peshawar vally .sdra journal of Agriculture ,11(3) 273-278.

75-Bilsborow ,P.E.and E.J.Evans.1993.The influence of spring nitrogen on yield ,yield components and glucosinolate content of autumn sown oilseed rape .J.Agric .Sci .Camb.120:219-224.

76-Bhardwaj,S.D and Kausal,A.n.1990.Nitrogen levels and harvesting management studies on fresh herbage and oil yield in peppermint cultivar (Mentha piperita Linn).Indian perfumer ,34:1,30-41.

77- Bhardwaj,S.D and Kausal,A.N.1989. Effect of nitrogen levels and harvesting management on quality of essential oil in peppermint cultivars. Indian Perfumer ,33:3,182-195.